موضع مطبوعات عصر پهلوی در قبال اسرائیل چه بود؟
علیرضانیاکان -نشست «رژیم صهیونیستی در آینه مطبوعات عصر پهلوی» » به همت معاونت پژوهش و واحد نشریات کتابخانه مجلس با حضور مسعود کوهستانی‌نژاد، سندپژوه و محمد آسیابانی، پژوهشگر رسانه، در کتابخانه مجلس برگزار شد.
کوهستانی‌نژاد در ابتدای این نشست، به پیشینه روابط ایران و فلسطین اشاره کرد و اظهار داشت: ایران از دیرباز با فلسطین ارتباط تجاری و حضور جوامع ایرانی داشته است. پس از جنگ جهانی اول و صدور اعلامیه بالفور، حساسیت ایران نسبت به تحولات فلسطین و نیز جایگاه ایران در برنامه‌های کلی شکل‌گیری دولت اسرائیل اهمیت زیادی یافت.
وی افزود: کمک‌هایی که ایران به تشکیل دولت اسرائیل در فاصله سال‌های ۱۹۱۷ تا ۱۹۴۸ کرده‌اند، بی‌نظیر بوده و اسناد آن موجود است، هرچند که کمتر در مطبوعات منعکس شده است.
کوهستانی‌نژاد همچنین بر لزوم بررسی جایگاه ایران در نقشه صهیونیست‌ها تأکید کرد و متذکر شد که قضاوت درباره مسائل تاریخی باید بر اساس واقعیات و اسناد باشد، نه تمایلات شخصی یا دیدگاه‌های امروزی.
وی تصریح کرد که مقوله اسرائیل تا دهه ۱۳۳۰ شمسی عمدتاً به عنوان یک مسئله سیاست خارجی در ایران تلقی می‌شده و نه یک موضوع داخلی. به همین دلیل، مطبوعات عمومی ایران نیز تلاش می‌کردند تا در انعکاس اخبار و گزارش‌های مربوط به فلسطین و اسرائیل بی‌طرفی را رعایت کنند.
وی مطبوعات دوره پهلوی را گنجینه‌ای عظیم از اطلاعات درباره روابط ایران و فلسطین/اسرائیل دانست و به وجود دو نوع کلی از مطبوعات در این زمینه اشاره کرد: مطبوعات عمومی و مطبوعات منتشر شده توسط یهودیان ایران.
محمد آسیابانی در ادامه این نشست، روایت غالب پس از انقلاب اسلامی مبنی بر عدم وجود مخالفت و نقد نسبت به اسرائیل در مطبوعات پیش از انقلاب ۱۳۵۷ را به چالش کشید و با ارائه نمونه‌هایی از مطبوعات آن دوره، این ادعا را رد کرد و تاکید کرد که مقالات روشنگرانه و انتقادی با کیفیت بالا درباره اسرائیل در مطبوعات عصر پهلوی دوم به کرات یافت می‌شود که نمونه مشابه آن‌ها کمتر پس از انقلاب دیده شده است.
آسیابانی به موارد زیر به عنوان نمونه‌هایی از نقدهای موجود در مطبوعات پهلوی اشاره کرد:
-رد شبهه خرید تمامی اراضی فلسطین توسط یهودیان، با استناد به مقاله «فلسطین متعلق به کیست؟» اثر هانری کاتان که در نشریه سهند منتشر شده بود.
-کاریکاتور مشهور مجله توفیق که در آن بازیکنان اسرائیلی پس از بازی حاضر به ترک زمین نیستند و می‌گویند “ما عادت نداریم از زمینی که وارد شدیم بیرون برویم” که ماهیت توسعه‌طلبانه اسرائیل را نقد می‌کرد.
-نشریه نیسان (متعلق به جامعه یهودیان ایران در سال‌های ۱۳۲۸ تا ۱۳۳۲) که به‌شدت منتقد صهیونیسم و سازمان‌های صهیونیستی بود و اسرائیل را عامل آمریکا معرفی می‌کرد.
-نشریه مسائل ایران (با مدیریت طاهر رخشنده) که با هوشمندی، اسرائیل را در سایه نقد جمال عبدالناصر (که مورد تنفر دربار بود) مورد نقد قرار می‌داد و تجاوزات اسرائیل به حاکمیت ملی کشورها را مطرح می‌کرد.
-نشریه مسائل جهان (با مدیریت محمود طلوعی) به عدم تمایل اسرائیل به گفتگو با فلسطینی‌ها و پذیرش ایده راه‌حل دو کشوری، و ترجیح مذاکره با سران کشورهای عربی اشاره کرده بود.
آسیابانی همچنین به وجود سانسور در دوره پهلوی در قبال مطالب ضد اسرائیلی اشاره کرد و نمونه آن را توقیف شماره ۲۶ نشریه نگین ذکر کرد که حاوی گزارشی انتقادی از هوشنگ کاوسی بود.
وی در پایان تأکید کرد که بسیاری از مطبوعات آن زمان، اسرائیل را در چارچوب نقد استعمار می‌دیدند.
