آیا دلالان ارزی،واقعاً بازیگران اصلی این بازارند ؟
بازار ارز در ایران همیشه یکی از حساس‌ترین بخش‌های اقتصادی بوده است. قیمت دلار بالا می‌رود، همه نگران می‌شوند؛ پایین می‌آید، همه تعجب می‌کنند. اما چه کسانی پشت پرده این نوسانات هستند؟ آیا دلالان ارزی که در خیابان‌ها و صرافی‌ها فعالیت می‌کنند، واقعاً بازیگران اصلی این بازارند ؟
پایگاه خبری موج نو نیوز : در این مقوله به بررسی نقش دلالان و ارتباط احتمالی آن‌ها با شبکه‌های قدرت می‌پردازیم.
۱. دلالان بازار ارز چه کسانی هستند؟
دلالان بازار ارز معمولاً دو دسته‌اند:
گروه اول: افرادی که به‌صورت خُرد و مستقل فعالیت می‌کنند و صرفاً از نوسانات قیمت سود می‌برند.
گروه دوم: دلالانی که سرمایه‌های بزرگ دارند و ارتباطات خاصی با برخی نهادها یا افراد پرنفوذ برقرار کرده‌اند.
دسته اول تأثیر چندانی روی بازار ندارند، اما دسته دوم می‌توانند قیمت‌ها را جابه‌جا کنند و حتی دولت را تحت فشار بگذارند.
۲. پشت پرده دلالی ارز؛ شبکه‌های قدرت در اقتصاد ایران
نوسانات شدید قیمت دلار معمولاً تصادفی نیستند. شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد برخی از دلالان اصلی با افراد خاص اقتصادی یا حتی بانک‌ها در ارتباط هستند. چگونه؟
برخی دلالان به منابع ارزی دسترسی دارند که افراد عادی از آن محروم‌اند.
صبح ستاره : – پرونده رییس و معاون ارزی سابق بانک مرکزی
در سال ۱۳۹۶، ولی‌الله سیف، رییس وقت بانک مرکزی ، سید احمد عراقچی، معاون وقت ارزی بانک مرکزی ، متهمان به برهم زدن نظم و آرامش بازار ارزی کشور و زمینه سازی برای خرید و فروش غیرقانونی وپرداخت رشوه در دادگاه محاکمه ومحکوم شده اند
الف -در مواقعی که دولت اعلام می‌کند «ارز کافی در کشور وجود دارد»، اما قیمت‌ها همچنان بالا می‌رود، این سؤال پیش می‌آید که این ارزها کجا هستند و چه کسانی آن‌ها را در اختیار دارند؟
ب – برخی بانک‌ها و مؤسسات مالی به‌جای عرضه ارز در سیستم رسمی، آن را از طریق کانال‌های غیررسمی به بازار تزریق می‌کنند که این امر باعث رشد سفته‌بازی و افزایش قیمت می‌شود.
ایرنا – پرونده‌های مرتبط با ارز ترجیحی
پس از تخصیص ارز ترجیحی، پرونده‌های متعددی چون ، پرونده شرکت بازرگانی پتروشیمی، «شرکت والا سرمایه امین»> «طرح و نقشه پناهی» موضوع گوشت‌های برزیلی و محاکمه مدیران دولتی ، علی اکبر عمارت ساز، معاون اجرایی وقت مدیریت شعب بانک تجارت استان کرمان ، پرونده شرکت نی شکرهفت تپه ، دادگاه اخلال ارزی ۶۰ میلیون یورویی ،شرکت امین تجارت خزر در دستگاه قضایی تشکیل شد که نشان می‌داد برخی افراد و شرکت‌ها با دریافت ارز دولتی، به جای واردات کالاهای اساسی، آن را در بازار آزاد به فروش رسانده‌اند. این اقدامات منجر به تشکیل پرونده‌هایی با مجموع بیش از ۱۰۰۰ سال حبس برای محکومان شد.
۳. سیاست‌های ارزی دولت و فرصت‌های رانت‌زا
یکی از مهم‌ترین عوامل تقویت دلالی در بازار ارز، وجود ارزهای رانتی و دو نرخی بودن ارز است. وقتی ارز دولتی با قیمت پایین‌تر از بازار آزاد عرضه شود، یک فرصت بزرگ برای سودجویی به وجود می‌آید. برخی از فعالان اقتصادی ارز را با نرخ دولتی دریافت می‌کنند اما به‌جای استفاده در واردات، آن را در بازار آزاد می‌فروشند و سود هنگفتی به جیب می‌زنند.
این اختلاف قیمت نه‌تنها به فساد دامن می‌زند، بلکه باعث افزایش تقاضای غیرواقعی و رشد دلالی می‌شود.
۴. راهکارهای کنترل نفوذ شبکه‌های قدرت در بازار ارز
برای جلوگیری از نفوذ شبکه‌های قدرت در بازار ارز، راهکارهایی وجود دارد که البته اجرای آن‌ها در ایران چندان ساده نیست:
الف-تک‌نرخی کردن ارز: اگر اختلاف قیمت بین ارز دولتی و بازار آزاد از بین برود، انگیزه‌های سفته‌بازی کاهش می‌یابد.
ب-شفافیت در تخصیص ارز: اعلام عمومی دریافت‌کنندگان ارز دولتی و نظارت بر مصرف آن‌ها می‌تواند جلوی رانت را بگیرد.
پ-محدود کردن دسترسی افراد ونهادهای خاص به منابع ارزی: اگر نظارت واقعی روی بانک‌ها و مؤسسات مالی اعمال شود، احتمال سوءاستفاده کاهش می‌یابد.
در نهایت می توان گفت با توجه شنیده ها ، شواهد عینی، مطالعات میدانی ، دلالان بازار ارز تنها قطعه‌ای از یک پازل پیچیده هستند. در حالی که برخی از آن‌ها به‌طور مستقل فعالیت می‌کنند، گروهی دیگر به منابع خاصی دسترسی دارند که آن‌ها را از سایرین متمایز می‌کند. بدون اصلاح ساختاری در سیاست‌های ارزی و شفاف‌سازی جریان پول، حذف دلالان واقعی ممکن نیست. به نظر می‌رسد که اگر شبکه‌های قدرت پشت پرده بازار ارز همچنان فعال باشند، نوسانات دلاری نه‌تنها کاهش نمی‌یابد، بلکه به ابزاری برای منافع گروه‌های خاص تبدیل خواهد شد.
