حقوق شهروندی چیست

در واقع حقوق شهروندی آمیخته‌ای است از وظایف و مسئولیت‌های شهروندان در قبال یکدیگر، شهر و دولت یا قوای حاکم و مملکت و همچنین حقوق و امتیازاتی که وظیفه تأمین آن حقوق بر عهدهٔ مدیران شهری (شهرداری)، دولت یا به‌طور کلی قوای حاکم می‌باشد. به مجموعه این حقوق و مسئولیت‌ها، «حقوق شهروندی» اطلاق می‌شود.

حقوق شهروندی ، مجموعه حق هایی است که هر انسان به عنوان شهروند از آن ها برخوردار است و لازم است که توسط دیگران ، یعنی دیگر شهروندان و دولت رعایت شود. اما قبل از آن که بدانیم حقوق شهروندی چه حقوقی هستند باید بدانیم شهروند کیست ؟ 

شهروند بنا به تعریفی ، کسی است که ازحقوق و امتیازات اعطاء شده در قانون اساسی برخوردار باشد که در حقیقت شهروندی ،جایگاهی اجتماعی است که در آن فرد از یک طرف از آزادی بیان و برابری در برابر قانون برخوردار است و از طرف دیگر حق مشارکت سیاسی یعنی حق رای و تشکیل حزب و صنف و … .

حقوق شهروندی از جهاتی می تواند به حقوق بشر مربوط باشد ، به این صورت که افرادی که در یک سرزمین زندگی می کنند به جهت انسان بودن ، از حقوق برابری برخوردار باشند و همچنین به دلیل این که نوع بشر یک سری حقوق اولیه را دارا است ، حقوق شهرورندی توسعه پیدا می کند .

حقوق شهروندی در قانون اساسی

حقوق شهروندی در ایران نیز مانند بسیاری از کشور ها پذیرفته شده است که بارزترین و مهم ترین نمود آن قانون اساسی است که در اصول خود موارد زیر را یاد آور می شود :

 اصل ۳۲ : هیچ کس را نمی توان دستگیر کرد مگر به حکم و ترتیبی که قانون معین می کند. در صورت بازداشت ، موضوع اتهام باید با ذکر دلایل بلافاصله کتباً به متهم ابلاغ و تفهیم شود و حداکثر ظرف مدت بیست و چهار ساعت پرونده مقدماتی به مراجع صالحه قضائی ارسال و مقدمات محاکمه ، در اسرع وقت فراهم گردد. متخلف از این اصل طبق قانون مجازات می‌شود.

 اصل ۳۴ : دادخواهی حق مسلم هر فرد است و هر کس می تواند به منظور دادخواهی به دادگاه های صالح رجوع نماید، همه افراد ملت حق دارند این گونه دادگاه ها را در دسترس داشته باشند و هیچ کس را نمی توان از دادگاهی که به موجب قانون حق مراجعه به آن را دارد منع کرد. دادخواهی حق مسلم هر فرد است و هر کس می تواند به منظور دادخواهی به دادگاه های صالح رجوع نماید، همه افراد ملت حق دارند این گونه دادگاه ها را در دسترس داشته باشند و هیچ کس را نمی توان از دادگاهی که به موجب قانون حق مراجعه به آن را دارد منع کرد.

 اصل ۳۵ : در همه دادگاه ها طرفین دعوا حق دارند برای خودوکیل انتخاب نمایند و اگر توانایی انتخاب وکیل را نداشته باشند باید برای آنها امکانات تعیین وکیل فراهم گردد.

 اصل ۳۷ : اصل ، برائت است و هیچ کس از نظر قانون مجرم شناخته نمی شود ، مگر این که جرم او در دادگاه صالح ثابت گردد.

 اصل ۳۸ : هرگونه شکنجه برای گرفتن اقرار و یا کسب اطلاع ممنوع است. اجبار شخص به شهادت، اقرار یا سوگند، مجاز نیست و چنین شهادت و اقرار و سوگندی فاقد ارزش و اعتبار است.
متخلف از این اصل طبق قانون مجازات می‌شود.

اصل ۳۹ : هتک حرمت و حیثیت کسی که به حکم قانون دستگیر، بازداشت، زندانی یا تبعید شده، به هر صورت که باشد ممنوع و موجب مجازات است.
 

اصول ذکر شده ، حقوق بنیادینی هستند  که هر شهروند باید از آن برخوردار باشد . در راستای این اصول ، مجلس شورای اسلامی در سال ۱۳۸۳ قانونی تحت عنوان قانون احترام به آزادی های مشروع و حفظ حقوق شهروندی تصویب کرده است که ما در بخش بعد به بررسی آن خواهیم پرداخت .

حقوق شهروندی در قانون اساسی

حقوق شهروندی در ایران نیز مانند بسیاری از کشور ها پذیرفته شده است که بارزترین و مهم ترین نمود آن قانون اساسی است که در اصول خود موارد زیر را یاد آور می شود :

 اصل ۳۲ : هیچ کس را نمی توان دستگیر کرد مگر به حکم و ترتیبی که قانون معین می کند. در صورت بازداشت ، موضوع اتهام باید با ذکر دلایل بلافاصله کتباً به متهم ابلاغ و تفهیم شود و حداکثر ظرف مدت بیست و چهار ساعت پرونده مقدماتی به مراجع صالحه قضائی ارسال و مقدمات محاکمه ، در اسرع وقت فراهم گردد. متخلف از این اصل طبق قانون مجازات می‌شود.

 اصل ۳۴ : دادخواهی حق مسلم هر فرد است و هر کس می تواند به منظور دادخواهی به دادگاه های صالح رجوع نماید، همه افراد ملت حق دارند این گونه دادگاه ها را در دسترس داشته باشند و هیچ کس را نمی توان از دادگاهی که به موجب قانون حق مراجعه به آن را دارد منع کرد. دادخواهی حق مسلم هر فرد است و هر کس می تواند به منظور دادخواهی به دادگاه های صالح رجوع نماید، همه افراد ملت حق دارند این گونه دادگاه ها را در دسترس داشته باشند و هیچ کس را نمی توان از دادگاهی که به موجب قانون حق مراجعه به آن را دارد منع کرد.

 اصل ۳۵ : در همه دادگاه ها طرفین دعوا حق دارند برای خودوکیل انتخاب نمایند و اگر توانایی انتخاب وکیل را نداشته باشند باید برای آنها امکانات تعیین وکیل فراهم گردد.

 اصل ۳۷ : اصل ، برائت است و هیچ کس از نظر قانون مجرم شناخته نمی شود ، مگر این که جرم او در دادگاه صالح ثابت گردد.

 اصل ۳۸ : هرگونه شکنجه برای گرفتن اقرار و یا کسب اطلاع ممنوع است. اجبار شخص به شهادت، اقرار یا سوگند، مجاز نیست و چنین شهادت و اقرار و سوگندی فاقد ارزش و اعتبار است.
متخلف از این اصل طبق قانون مجازات می‌شود.

اصل ۳۹ : هتک حرمت و حیثیت کسی که به حکم قانون دستگیر، بازداشت، زندانی یا تبعید شده، به هر صورت که باشد ممنوع و موجب مجازات است.
 

اصول ذکر شده ، حقوق بنیادینی هستند  که هر شهروند باید از آن برخوردار باشد . در راستای این اصول ، مجلس شورای اسلامی در سال ۱۳۸۳ قانونی تحت عنوان قانون احترام به آزادی های مشروع و حفظ حقوق شهروندی تصویب کرده است که ما در بخش بعد به بررسی آن خواهیم پرداخت .

سوالات متداول

۱- آیا قانون حقوق شهروندی همان منشور حقوق شهروندی است ؟

خیر منشور حقوق شهروندی توسط رئیس جمهور امضاء شده و موضوعات گسترده ای را در بر می گیرد اما قانون حقوق شهروندی مصوب مجلس است که ساز و کار برخورد با متهم را مشخص می کند که در این مقاله توضیح داده شده است .

۲- حقوق شهروندی چیست ؟

مجموعه حق هایی است که انسان ها به عنوان شهروند یا تبعه از آن برخوردارند که در مقاله به آن پرداخته ایم .

۳- آیا می توان هر کس را به هر دلیل متهم کرد ؟

خیر ، رعایت اصل برائت که یکی از حقوق شهروندی است این کار را ممنوع کرده است که ما در این مقاله به توضیح آن پرداخته ایم .