حضور افغان‌ها در ایران و چالش‌های پیش‌آمده
ایران همواره یکی از مقاصد اصلی مهاجران افغان بوده است. جنگ‌های داخلی، ناامنی و مشکلات اقتصادی در افغانستان، بسیاری از شهروندان این کشور را ناگزیر به مهاجرت کرده است. در این یاداشت ،حضور افغان‌ها در ایران، نقش آن‌ها در اقتصاد و جامعه، و همچنین مشکلات و چالش‌هایی که به دنبال داشته، بررسی می‌شود.
علی محمدی کارشناس حقوق بازرس کانون حقوق شهروندی استان البرز: مهاجرت افغان‌ها به ایران سابقه‌ای طولانی دارد. در دوره‌های مختلف تاریخی، به‌ویژه پس از جنگ‌های داخلی افغانستان و اشغال این کشور توسط نیروهای خارجی، موج‌های گسترده‌ای از مهاجرت به ایران شکل گرفته است. در دهه‌های اخیر، حضور افغان‌ها در ایران به‌ویژه در بخش‌های ساختمانی، کشاورزی و خدمات افزایش یافته است. بااین‌حال، افزایش چشمگیر ورود غیرقانونی افغان‌ها در سال‌های اخیر موجب بروز چالش‌هاونگرانی شهروندان ایرانی شده است.
۱-ورود غیرقانونی و مشکلات ناشی از آن یکی از بزرگ‌ترین مشکلات مرتبط با حضور افغان‌ها در ایران می باشد ، بدلیل عدم کنترل کافی مرزها، گروه‌های زیادی از مهاجران بدون مدارک قانونی وارد ایران می‌شوند. این مسئله مشکلات متعددی به همراه دارد:
الف-عدم ثبت و کنترل جمعیت مهاجران: بسیاری از این افراد بدون هویت مشخص در ایران زندگی می‌کنند و امکان ردیابی آن‌ها دشوار است.
ب-تأثیر بر امنیت داخلی: برخی از ورودهای غیرقانونی منجر به شکل‌گیری باندهای مجرمانه و افزایش جرایم سازمان‌یافته از جمله سرقت، قاچاق مواد مخدر و درگیری‌های مسلحانه شده است
پ-فشار بر خدمات عمومی: ورود گسترده مهاجران غیرقانونی موجب فشار بیشتر بر بیمارستان‌ها، مدارس، حمل‌ونقل عمومی و دیگر خدمات شده است
ت-ایجاد اقامتگاه‌های غیررسمی و حاشیه‌نشینی: بسیاری از مهاجران غیرقانونی در مناطق حاشیه‌ای شهرها مستقر شده‌اند که موجب رشد سکونتگاه‌های غیررسمی، افزایش فقر، بیکاری و ناهنجاری‌های اجتماعی شده است.
ث-نقش افغان‌ها در جنایات و ناهنجاری‌های اجتماعی اگرچه بسیاری از افغان‌های مقیم ایران افرادی زحمتکش و قانون‌مدار هستند، اما افزایش ورود غیرقانونی موجب افزایش برخی جرایم نیز شده است. برخی از موارد گزارش‌شده عبارت‌اند از:
ج-افزایش درگیری‌های خشونت‌آمیز: مواردی از نزاع‌های گروهی میان اتباع غیرقانونی افغان و شهروندان ایرانی در برخی مناطق شهری گزارش شده است.
چ-سرقت و جرایم خشن: در برخی از جرائم سازمان‌یافته، رد پای اتباع غیرمجاز افغان مشاهده شده است
ح-قاچاق مواد مخدر: برخی گروه‌های مجرمانه از مسیر ورود غیرقانونی مهاجران برای جابجایی مواد مخدر استفاده می‌کنند.
خ –جرایم اخلاقی: گزارش‌هایی از باندهای قاچاق انسان و جرایم اخلاقی مرتبط با اتباع غیرمجاز افغان در برخی مناطق وجود دارد.
۲-چالش‌های امنیتی و اجتماعی پیش رو حضور گسترده افغان‌های غیرقانونی در اجتماعی جدی‌ای ایجاد کرده است. دولت ایران تاکنون تلاش‌هایی برای کنترل مرزها و اخراج مهاجران غیرقانونی انجام داده، اما مشکلات زیر همچنان پابرجا هستند:
د-نبود نظارت کافی بر ورود و خروج مهاجران غیرقانونی
ذ-کمبود منابع برای ساماندهی و کنترل اتباع غیرمجاز
ر-افزایش تنش‌های اجتماعی میان شهروندان ایرانی و مهاجرانایران، نگرانی‌های امنیتی
ز-احتمال وقوع ناآرامی‌های اجتماعی مشابه آنچه در کشورهای دیگر رخ داده است
حضور افغان‌ها در ایران، هم مزایا و هم چالش‌هایی به همراه داشته است. از یک سو، نیروی کار ارزان و تلاش آن‌ها در برخی مشاغل سخت، به اقتصاد ایران کمک کرده است. از سوی دیگر، افزایش ورود غیرقانونی، فشار بر منابع، افزایش جرایم و بروز مشکلات امنیتی، نیاز به سیاست‌های دقیق‌تر و کارآمدتر را ایجاب می‌کند. با توجه به تجربیات سایر کشورها، پیشگیری از تنش‌های اجتماعی و اتخاذ سیاست‌های منسجم برای مدیریت حضور مهاجران، اهمیت بیشتری پیدا کرده است.
اجرای سیاست‌های منظم، تقویت کنترل دقیق مرزها و همکاری‌های بین‌المللی، می‌تواند به کاهش مشکلات و مدیریت بهتر این وضعیت کمک کند.
