همه بازیگران داخلی در مذاکرات هسته‌ای؛ تصمیم گیرنده اصلی کیست؟
گروه سیاسی: مذاکرات هسته‌ای ایران و آمریکا به دور چهارم خود رسید و به نظر می‌رسد نشست روز یکشنبه مهمترین دور مذاکراتی خواهد بود. به گفته نماینده آمریکا اگر مذاکرات در این دور نتیجه‌بخش نباشد، ادامه نخواهند یافت، اما اگر مذاکرات نتیجه بخش باشد، گفت‌و‌گو‌های بعدی می‌تواند شامل ابعاد فرهنگی و اقتصادی نیز بشود.
به گزارش رویداد ۲۴،با این وجود ظرف ۲ هفته گذشته در داخل کشور مخالفان توافق تلاش کرده‌اند تصویری مأیوس کننده از گفت‌و‌گو‌ها را پیش روی جامعه قرار دهند، در مقابل موافقان توافق کوشیدند جنبه‌های مثبت ماجرا را برجسته سازی کنند. تا به اینجای قضیه دولت مسعود پزشکیان با وجود تمایل به توافق، خود را از حواشی مذاکرات کنار کشیده است تا موضوع تحت تأثیر کشمکش‌های جناحی و سیاسی قرار نگیرد.
مجلس شورای اسلامی نیز به جز اقلیتی از نمایندگان تندرو، بیشتر نظاره‌گر بوده است، حتی محمدباقر قالیباف اعلام کرده که مخالفتی با مذاکره ندارد. نهاد‌های نظامی نیز در چارچوب تصمیم‌گیری‌های نظام عمل کردند و تنها زمانی که طرف مقابل یا عناصر ثالث، موضوع تهدید نظامی را مطرح کردند، پاسخ متقابل به آنها دادند. حال سئوال این است که آیا بازیگران دیگری هم هستند که روی موضوع مذاکره اثرگذار باشند؟
حشمت الله فلاحت پیشه درباره بازیگران داخلی در مذاکرات هسته‌ای گفت: «موضوعات کلان سیاست خارجی در شورای عالی امنیت ملی تصمیم گیری می‌شود که در نهایت جمع بندی این شورا برای اجرایی شدن باید به تأیید رهبر معظم انقلاب برسد. از این رو موضوع مذاکرات هسته‌ای از جمله موضوعاتی است که تصمیم‌گیری درباره آن در حوزه مسئولیت شورای عالی امنیت ملی قرار دارد».
وی افزود: «اگر هر دولتی با هر نظری روی کار بیاید، رئیس جمهور رئیس شورای عالی امنیت ملی خواهد بود، در کنار او، وزرای مربوطه همچون وزیر خارجه و وزیر دفاع عضو این شورا هستند که اگر آنها همسو با نظر رئیس جمهور باشند وزن نگاه دولت آنجا مشخص و غالب می‌شود».
رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس دهم یادآور شد: «کل مجلس تنها یک نماینده در شورای عالی امنیت ملی دارد که او هم رئیس مجلس است. البته روال باید این باشد که رئیس مجلس نظر جمعی نمایندگان مجلس را در شورای عالی امنیت ملی نمایندگی کند ولی در عمل عکس این اتفاق افتاده یعنی رئیس مجلس نماینده شورای عالی امنیت ملی در مجلس بوده است».
وی با بیان اینکه بعضا نظرات مجلس در شورای عالی امنیت ملی بررسی نمی‌شود، افزود: «رئیس مجلس تصمیمات شورای عالی امنیت ملی را به اطلاع مجلس می‌رساند تا طبق آن عمل کنند. قوانین هسته‌ای کشور هم که در مجلس تصویب شد، نگارش آنها با مشورت دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی بود».این استاد دانشگاه درباره نقش سازمان‌ها و نهاد‌های نظامی در مذاکرات اظهار کرد: «نمایندگان نهاد‌های نظامی نیز عضو شورای عالی امنیت ملی بوده و صاحب رأی و تأثیر هستند، اما تجربه نشان داده که اگر دولتی موافق یا مخالف مذاکره باشد به ویژه در سال نخست کار خود می‌تواند نظر خودش را در آنجا غالب کند. در زمان دولت احمدی نژاد، کشور وارد چالش با دنیا شد، برعکس در زمان ریاست جمهوری آقای روحانی شورای عالی امنیت ملی موضوع مذاکره را پذیرفت بنابراین دولت در موضوع مذاکره یا عدم مذاکره صاحب نقش و تأثیر است».
وی با اشاره به سایر بازیگران داخلی مذاکرات افزود: «گروه‌های صاحب قدرت بسته به جایگاهی که در دولت به آنها داده می‌شود در موضوع مذاکره صاحب اثر هستند مثلا کاسبان تحریم عامل اصلی بزرگترین فرصت سوزی در دوره ریاست جمهوری مرحوم رئیسی بودند. در سال نخست دولت سیزدهم ایران و ۱+۵ در آستانه توافق بودند که آن توافق زمین تا آسمان با آنچه تیم ترامپ دارد به ایران پیشنهاد می‌دهد تفاوت داشت.»
این کارشناس مسائل سیاست خارجی گفت: «در آن مقطع فرصت اساسی را داشتیم و ایران می‌توانست با طرف مقابل توافق خوبی انجام دهد ولی کاسبان تحریم و گروه‌های فشار افراطی عملا مانع توافق شدند، البته از همه مهمتر روسوفیل‌ها بودند که موضوع را به جنگ روسیه و اوکراین ربط دادند؛ از این رو یکی از بزرگترین فرصت سوزی‌ها در تاریخ مذاکرات هسته‌ای ایران از بین رفت».
وی با اشاره به سایه سنگین تهدید و فشار‌ها بر مذاکرات هسته‌ای کنونی افزود: «البته در ماه‌های پایانی دولت آقای روحانی نیز ایران در حال انجام توافق خوبی با دولت بایدن بود، اما در آن مقطع نیز گروه‌های افراطی مانع توافق شدند تا این توافق به دست دولت روحانی انجام نشود. آقای عراقچی آن دوره مسئول مذاکرات هسته‌ای بود و مذاکرات را تا آستانه توافق پیش برد، امروز نیز مسئولیت مذاکره را برعهده دارد، اما خود او می‌داند چقدر این دو دوره مذاکراتی با هم متفاوت هستند.
فلاحت پیشه یادآور شد: «در نظام غربی، گروه‌های اقتصادی بالاترین اثرگذاری را در روند مذاکرات دارند، چون در آن کشور‌ها منافع اقتصادی خود را اولویت می‌دهند ولی در ایران بخش خصوصی هیچ گونه اثرگذاری بر روند مذاکرات ندارد به همین دلیل اقتصاد کشور هیچ گونه جایگاهی در مذاکرات ندارند. حال آنکه کاسبان تحریم و افراطیون بیشترین امکان تأثیرگذاری را دارند.»
نماینده ادوار مجلس افزود: «اگر گروه‌های اقتصادی و دانشگاهی به جای افراطیون و کاسبان تحریم اثرگذار بر روند مذاکرات بودند خیلی زود گفت‌و‌گو‌ها به نتیجه رسیده بود، اما وقتی گروه‌های اقتصادی و دانشگاهی و سیاسیون آزاداندیش کنار گذاشته شدند به جای آنها، افراطیون و کاسبان تحریم اثرگذار بودند، نتیجه‌اش این شد که امروز یکی از یکجانبه‌ترین مذاکرات سیاست خارجی به تیم عراقچی تحمیل شده است که مجبور است تحت فشار حداکثری و تهدید نظامی مذاکره را ادامه دهد.»مذاکرات ایران و آمریکا به پیچی سرنوشت ساز رسیده است، باید منتظر ماند و دید امروز از دودکش ساختمان محل گفت‌و‌گو‌ها دود سفید خارج می‌شود یا سیاه؛ رنگ آن دود قطعا بسیاری از رخداد‌های بعدی را قابل پیشگویی و تحلیل می‌کند.
